Richter.is

Richtersættin í Slangerup

      Samkvæmt frásögn A. Sundbo (bls. 203 og 333), fluttist Samuel Jacobsen Richters hattemager til Slangerup árið 1730. Hann keypti þrjár lóðir undir brunarústum og byggði þar hús. Húsin sem stóðu áður á lóðum þessum höfðu eyðilagst i bruna 1727. Samkvæmt upplýsingum í bók Sundbos sýnist mér að Samuel muni hafa reist hús sín sunnan og vestan við miðju götu þeirrar er hét og heitir Brobæksgade (=Torvegade =Foxgade =Rævegade =Fromsgade) nokkurnveginn á móts við eða austar en ráðhúsið hafði staðið.

Slangerup 1749. Kort gefið út 1755 eftir Johan Jacob Bruun.
(Sótt á vef Det Kongelige Bibliotek í Danmörku.)

Athugið að suður er upp á myndinni. Hringurinn sýnir staðinn þar sem Samuel Jacobsson Rigter reisti hús árið 1730.

Smellið á myndina til að sjá hana stærri.

      Með sér til Slangerup hafa þau Samuel og Anne Cathrine liklega haft dóttur sína Mette Sophie sem þá hefur verið eins til tveggja ára gömul. Hefur hún e.t.v. verið skírð í höfuðið á móðurömmu sinni en hvar sú skírn hefur farið fram veit ég ekki. Mette Sophie er síðan fermd í Slangerup 1744 og er þá 16 ára gömul sem mun hafa verið eðlilegur fermingaraldur þá. Árið 1751 giftist hún Knud Sörensen bakara í Frederikssund, en þegar bú foreldra hennar er metið 1764, eftir lát móður hennar, er hún sögð ekkja. Hún giftist síðan aftur 1769 Christian Jyde (Jüde, Gide), hermanni i Norsk Liv Regimente, og var hann 6 árum yngri. Þau eru ekki í Slangerup þegar manntalið 1787 er tekið en hún er jörðuð 12. mars 1798 í fátækrakirkjugarðinum í Slangerup, sögð 69 ára gömul og ekkja Christian Jyde. Ættarnafn þetta virðist sjaldgæft. Ole Nielsen Jyde býr í Kongensgade, rétt við Brobæksgade a.m.k. frá 1719 tiI 1731 og líklega bæði fyrir og eftir þann tíma. Þetta gæti verið faðir eða afi Christian Jyde. Síðar virðast þeir sem báru nafnið Jyde hafa tekið upp nafnið Bach. Árið 1732 eignast Samuel og Anne Cathrine aðra dóttur er skírð var 28. desember og hlaut nafnið Else, trúlega i höfuðið á föðurömmu sinni. Þann 14. maí 1737 er hún borin til grafar í kirkjugarðinum aðeins fjögurra ára gömul. Þriðja og siðasta barn sitt eignast þau hjónin árið 1735. Það var sonur er skírður var 17. júlí og kallaður Jacob. Af Jacob þessum eru íslensku Richtersættirnar komnar og verður því fjallað betur um hann hér á eftir.
      Anne Cathrine Rasmusdatter lést 16. desember 1763 og jörðuð 19. desember í kirkjugarðinum i Slangerup. Hún var þá sögð 69 ára gömul er þýðir að hún hefur sennilega verið fædd 1694. Samuel Jacobsson Rigter var jarðaður í Slangerup 18. júní 1770, sagður 76 ára en var 73.
      Jacob Samuelsson var fermdur 1751, 16 ára gamall. Þann 14. nóvember 1766 trúlofast hann Mette Jensdatter frá Slangerup. Hann var þá 31 árs gamall og löngu orðinn hattemager. Hún var 28 ára. Þau giftust 5. desember sama ár.

      Um ætt og uppruna brúðarinnar Mette Jensdatter hef ég nokkrar upplýsingar. Sunnudaginn 8. maí 1733 trúlofuðust Jens Poulssen skrædder og Johanna Jürgensdatter, en þau urðu foreldrar Mette. Þann 21. júní sama ár giftust þau. Bæði voru frá Slangerup. Ekki veit ég um aldur hans en hún var tvítug. Trúlofunin fór fram í húsi Jürgens Pederssen í Slangerup og hefur hann því sennilega verið faðir brúðarinnar. Þann 17. desember 1735 deyr Jorgen Pedersön, borgari og íbúi í Slangerup og er það e.t.v. sami maðurinn. Þann 8. ágúst 1734 er fyrsta barn þeirra Jens og Johanne skírt. Var það sonur sem hlaut nafnið Povel. Árið 1750 fermist hann, 16 ára gamall. Eftir það hef ég engar fregnir af honum. Hann býr ekki i Slangerup þegar manntalið var gert árið 1787. Þann 6. janúar 1737 er annað barn þeirra hjóna skírt. Var það stúlka er fékk nafnið Mette. Þann 14. maí sama ár er hún borin til grafar. Þann 20. júlí 1738 er þriðja og síðasta barn þeirra Jens og Johanne skírt. Var það stúlka er einnig fékk nafnið Mette. Mette þessi fermdist árið 1754, 16 ára gömul. Hún giftist síðan 28 ára gömul, árið 1766, Jacob Samuelssyni og er því ein formæðra íslensku Richteranna. Johanne Jörgensdatter, móðir Mette er jörðuð tæpu ári eftir fæðingu hennar þann 22. maí 1739, aðeins 26 ára að aldri. Hvað um Jens Poulssen föður Mette varð veit ég ekki. Hann er ekki í manntalinu i Slangerup 1787.
      Þau Jacob Samuelsson og Mette Jensdatter giftust, eins og áður er sagt, I766 og þegar þann 26. september 1767 fæðist þeim sonur sem skírður er Jens á Michaelsdag (29. september) sama ár. Frá Jens og örlögum hans verður nánar sagt síðar. Þann 12. nóvember 1770 eignast þau annan son og þar sem afi drengsins hafði látist 5 mánuðum áður hefur ugglaust legið beint við að skíra drenginn í höfuðið á honum. Var það gert 18. nóvember og hlaut hann nafnið Samúel. Samúel þessi er hinn sami og fluttist til Íslands síðar og varð forfaðir íslensku Richtersættanna og verður þvi nánar sagt af honum síðar. Þann 7. mars 1774 eignuðust þau hjónin þriðja soninn. Hann var skírður 13. mars og hlaut nafnið Matthias. Þann 19. september 1775 var hann borinn til moldar í kirkjugarðinum í Slangerup. Við færsluna á þessari jarðarför er Jacob kallaður Samuelsson Richter og nafnið skrifað á sama hátt og nú tíðkast. Þann 21. april 1779 eignast þau Jacob og Mette fjórða og síðasta barn sitt. Enn var það sonur er var skírður 3. sunnudag eftir páska og hlaut hann einnig nafnið Matthías. Einnig hann dó rúmleg ársgamall og var jarðaður í Slangerup 14. júlí 1780.
      Föstudaginn 19. mars 1784 er Jacob Richter jarðaður í kirkjugarðinum i Slangerup. Hann er þá sagður 50 ára en var 48 ára. Það virðist að á þessum tímum hafi fólk ekki fylgst svo nákvæmlega með aldri sínum.
      Eftir þetta dauðsfall virðist hagur fjölskyldunnar hafa versnað sem e.t.v. er ekki óeðlilegt. Þó geta þeir erfiðleikar er fjölskyldan lenti í hafa átt lengri aðdraganda. Það ber að hafa í huga að fátækt var, eins og áður sagði, mjög mikil og almenn í Slangerup á þessum árum og bilið milli þess að vera bjargálna eða ekki hefur ugglaust ekki verið breitt. Synir Jacobs tveir er lifðu, voru ekki orðnir nógu gamlir til að hafa lært iðn föður síns og það getur hafa haft sitt að segja. A.m.k. var það svo að við manntalið i Slangerup 1787, en þá bjuggu 311 í bænum, býr Mette, ásamt 8 öðrum konum, í húsi fyrir fátæka er stóð við Womstræde (líkl. =Vommegade =Strandstræde) en það hefur verið í húsaröð norðan við markaðstorg Slangerup, rétt við kirkjugarðsvegginn. Hún er sögð 50 ára en var 49. Við næsta manntal, 1801, býr Mette hattemagerens á fátækraheimili í Klosterstræde (=Lille Klosterstræde =Pottemagerstræde =Vognmagergade =Vognmandsgade) ásamt fjórum öðrum konum. Samkvæmt skjölum heimilins 1804 er hún líkamlega mjög veikburða og árið 1809 lést hún, 71 árs gömul, og var jörðuð i fátækrareitnum i Slangerup.
      Eldri sonur Jacobs og Mette, Jens, hefur verið 16 ára er faðir hans lést. Hann hefur verið á fermingaraldri en er ekki fermdur í Slangerup. Hann býr heldur ekki í Slangerup 1787 þegar manntalið er tekið. Ég veit ekkert um hann fyrr en 19. febrúar 1799, er hann mætir hjá prestinum i Slangerup með tvo svaramenn og fer þess á leit að fá að kvænast Kiersten Eskildsdatter, þjónustustúlku hjá Niels Christensen í Slangerup. Kiersten var frá Ude Sundby, skírð 27. júlí, 1766, dóttir Eskilds Larsens vefara í Ude Sundby og Anne Olsdatter frá Sundbylille. Í manntalinu 1787 er Kiersten tjenestepige í Hillerød. Eftir að lýst hafði verið með þeim af predikunarstólnum tvo sunnudaga í röð, voru þau gift i kirkjunni föstudaginn 15. mars. Jens var þá 31 árs gamall og brúðurin ári eldri. Við manntalið 1801 búa þau Jens og Kirsten i Vognmandgade og er hann þá titlaður arbejdsmand. Þann 4. júni 1801 eignast Jens og Kirsten fyrsta og eina barn sitt. Það var dóttir er skírð var heima og kölluð Sidse Johanne. Skírnin var síðan staðfest i kirkjunni 5. júlí. Sidse Johanne er ekki fermd í Slangerup. Árið 1823, þegar hún var 22 ára, var hún þjónustustúlka hjá Niels Peter Svendsen i Slangerup. Það ár flyst hún búferlum til Herrelöv (Herlev). Árið eftir er hún aftur orðin þjónustustúlka hjá Niels Peder Svendsen. Þann 2. desember 1824, flyst Sidse Johanne Jensdatter til Sundbylille sem er þorp skamt frá Slangerup. Veit ég ekki meira um hana. Þann 19. mars 1821 deyr Jens Jacobsen Richter, þá kominn á fátækraframfæri í Slangerup, sagður 56 ára en var 53, og er jarðaður í fátækrareitnum 25. mars. Kiersten Richters, á fátækraframfæri í Slangerup fattighus, deyr 29. október 1830, 66 ára gömul, og er jörðuð í fátækrareitnum 6. nóvember. Við manntalið i Slangerup 1834 býr enginn Richter í Slangerup.
      Og þá er komið að Samuel, yngri syni Jacobs og Mette, er varð forfaðir íslensku Richtersættanna. Þegar faðir hans dó var Samúel 13 ára gamall. Í manntalinu í Slangerup 1787 er Samuel Jacobson, 16 ára, gårdsdræng hjá ekkjunni Lene Sophie Riis í Adelgade. Hún var ekkja eftir Niels Johansen Riis, prokurator í Slangerup (sjá A. Sundbo, bls. 336-7). Árið eftir fermdist hann, 17 ára gamall og er það síðasti vitnisburðurinn í Slangerup um Samuel Jacobson. Framtíðarhorfur Samuels í Slangerup hafa ekki verið góðar. Faðir hans var látinn og móðir hans á framfæri bæjarins. Fátækt var svo mikil í bænum, og bjargræðisvegir svo fáir, að árið 1788 voru uppi áætlanir um að flytja alla íbúana í burtu og leggja bæinn niður.

Slangerup 1796. Kort eftir Ludvig Frederick Brock.
(Sótt á vef Rigsarkivets samlinger.)

Smellið á myndina til að sjá hana stærri.